De Refuge (voorheen Toevlucht van Maria) streeft een zorgverlening na
- waarin levenskwaliteit vooropstaat
- met eerbied voor de eigenheid en waardigheid van iedere bewoner
- vertrekkend vanuit de wensen en verlangens van de bewoner en gericht op een maximaal behoud van zelfstandigheid en beslissingsrecht, ook over zijn of haar levenseinde
Wij nemen de zorg voor een menswaardig levenseinde zeer ter harte, mede in het besef dat in deze fase veel ethische vragen en problemen rijzen die de bewoners, hun familie en onze medewerkers soms voor problematische keuzes stellen.
De euthanasiewet van 2002 maakt op verzoek van de betrokkene een opzettelijke beëindiging van het leven onder bepaalde voorwaarden mogelijk, beperkt tot meerderjarigen die wilsbekwaam zijn en dus zelf hierover kunnen beslissen. Daarnaast houden wij rekening met de wet op de patiëntenrechten en de wet op de palliatieve zorg.
In deze visietekst willen wij onze houding ten aanzien van de wetgeving verduidelijken vanuit de inspiratie van de Cisterciënzerzusters, de stichters van ons huis. Hierbij willen wij ondersteuning bieden aan al wie op een of andere wijze betrokken is bij de zorg voor een menswaardig levenseinde van onze bewoners.
De procedure geldt voor alle bewoners die verblijven in het woonzorgcentrum en de assistentiewoningen. De procedure geldt niét voor de bewoners van het Dagverzorgingscentrum en voor wie tijdelijk in het Centrum voor Kortverblijf woont. Beide diensten zijn thuiszorgondersteunend, zodat de bewoner zich desgewenst kan richten tot onze partners in de thuiszorg. Een en ander gebeurt steeds in overleg met het zorgteam in het Centrum voor Kortverblijf en het Dagverzorgingscentrum.
Zorg om lichamelijk, psychisch, relationeel en spiritueel welzijn van de bewoners
De zorg voor een menswaardig levenseinde maakt deel uit van onze totale zorgverlening. Basiswaarden hiervan zijn respect voor de individuele persoon (het erkennen van zijn autonomie in relatie met alle betrokkenen) en respect voor het leven (zoals dagelijks beleefd in onze goede zorg voor de bewoner). In onze opvatting over autonomie krijgt de sociale context van de oudere mens een even bijzondere aandacht. Een mens is immers altijd mens-in-relatie.
De vraag naar een menswaardig levenseinde kan in onze opvatting dus niet eenduidig herleid worden tot de vraag naar euthanasie. Elke zorgvraag, ook dus een verzoek tot euthanasie, vergt een diepgaand overleg met alle betrokkenen, d.w.z.: de indiener van het verzoek, de artsen, de naasten, het professioneel team. Ook in een extreme noodtoestand behandelen wij de vraag naar euthanasie met een meerduidig antwoord.
Onze prioriteit: goede zorg in een palliatieve context
Palliatieve zorg is voor ons de zorg die de bewoner en zijn omgeving ondersteunt in het proces van het afscheid nemen. Deze zorg beschouwt het sterven als een normaal levensproces waarbij terminale fase en overlijden bespreekbaar worden gemaakt. Sterven is het voltooien van het leven en maakt deel uit van het levensproces van elke mens.
Samen met de bewoner en zijn directe omgeving willen wij kansen creëren om in een vertrouwd milieu op een menswaardige manier afscheid te nemen van het leven.
- De zorgverlening is niet langer gericht op hardnekkige curatieve behandeling maar op het optimaliseren van de kwaliteit van het leven in zijn laatste fase.
- Met de bewoner en zijn omgeving streven wij naar omgaan in waarheid. De waarheidsmededeling vertrekt vanuit een fundamenteel respect voor de bewoner, rekening houdend met eigen draagkracht en mogelijkheden.
- De zorg vertrekt vanuit de noden en verlangens van de bewoner en zijn omgeving. Vanzelfsprekend staat de bewoner hierin centraal. Het stimuleren van zijn/haar waardigheid als mens en individu is het uitgangspunt van onze zorg.
- Binnen deze totale zorgverlening vormen communicatie en overleg tussen alle betrokkenen een dwingende vereiste. Luisterbereidheid en betrokkenheid zijn onontbeerlijk in het nastreven van een maximaal welzijn van de bewoner en zijn omgeving. Wij streven naar een open communicatie met alle betrokkenen om samen tot menswaardige keuzes te komen.
- Optimale pijnbestrijding en symptoomcontrole zijn essentieel binnen deze zorg en behelzen zowel lichamelijke, emotionele, relationele als spirituele pijn. Het voorkomen en behandelen van ongemakken vereist bijkomende attentie. De zorgverlening zal hierbij vooral gericht zijn op het bieden van een maximaal comfort.
Aandacht voor goede medisch-ethische besluitvorming
Als de medisch-ethische besluitvorming in overleg en openheid met alle betrokkenen tot stand komt, blijft niemand met moeilijke of verzwegen vragen zitten. Zo kan bijvoorbeeld in bepaalde kritieke situaties overwogen worden om iemand niet te reanimeren, geen bijkomende antibioticakuur toe te dienen of niet over te gaan tot kunstmatige vocht- en voedseltoediening. Het gebruik van ons 'comfortdocument' of het document 'wilsverklaring' kan hierbij een leidraad zijn. Hoe dan ook, vroegtijdig de nodige zorg plannen en bespreekbaar maken vormt voor alle betrokkenen een aanzienlijke meerwaarde.
Wanneer zich een noodtoestand van totale en algemene pijn voordoet (d.w.z. van fysieke, psychische, relationele en spirituele pijn) kan bij de betrokkenen een gewetensconflict rijzen omtrent het al dan niet ingaan op een verzoek tot euthanasie. Daar zijn wij ons terdege van bewust. In zo'n toestand kan iemand vanuit eigen geweten, na een gedegen medisch-ethische besluitvorming of na consultatie van een ethische commissie, menen dat de vraag naar euthanasie verder in overweging dient te worden genomen. De toepassing van euthanasie blijft echter allerminst evident. Het gaat tenslotte om een onomkeerbare daad, die we daarom met de grootste omzichtigheid en op een heel zorgzame en gewetensvolle manier in beraad moeten nemen.
Wij zijn ervan overtuigd dat een zorgverlening die bovenstaande opties probeert waar te maken, de vraag naar een menswaardig levenseinde en de vraag naar euthanasie op een humane manier kan begeleiden, zodat mensen op een zo waardig mogelijke wijze kunnen en mogen sterven. Zo nodig kunnen we hierbij steeds een beroep doen op externe ondersteuning, zoals het Netwerk Palliatieve Thuiszorg of het Ethisch Comité.
Een belangrijk element in de beslissing omtrent het levenseinde betreft het uitzichtloos lijden, een lijden dat niet kan worden weggenomen of verlicht en door de betrokkene als ondraaglijk wordt ervaren. Afhankelijkheid, eenzaamheid, het ontbreken van zelfredzaamheid en chronische pijn doen het lijden toenemen. Een palliatieve zorgbenadering kan hier sterk bijdragen tot een menswaardig levenseinde. Wij zijn er volstrekt van overtuigd dat ouderen in hun laatste levensfase niet onnodig hoeven te lijden. Wanneer echter een bewoner palliatieve zorg a priori zou weigeren en euthanasie wil, kunnen wij niet op zijn of haar verzoek ingaan. Pijnbestrijding, symptoomcontrole en deskundige, liefdevolle zorg blijven onze prioriteit.
Wanneer in uitzonderlijke nood de palliatieve zorg weliswaar wordt toegepast maar niet toereikend blijkt te zijn en de pijn ondraaglijk aanhoudt, zal in overleg met alle betrokkenen gezocht worden naar de meest humane verzorging die in die situatie geboden kan worden. De toepassing van euthanasie is echter ook dan geen evidentie.
Een en ander betekent niet dat wij de eindigheid van het menselijk leven ontkennen en derhalve zouden vervallen in therapeutische of palliatieve verbetenheid. Integendeel, wij willen werk maken van een 'cultuur van eindigheid', waarbij ten volle aanvaard wordt dat bepaalde aandoeningen ongeneeslijk zijn en het leven inderdaad eindig is.
Daarom willen wij in ons huis ruimte geven aan sterven en rouwen, ruimte creëren om afscheid te nemen van medemensen, individuele ondersteuning bieden aan medewerkers die zorg dragen voor stervende bewoners, therapeutische hardnekkigheid en overbodige medische handelingen weren en werken met individuele doelstellingen voor elke bewoner in zijn of haar laatste levensfase.
Wij zijn ervan overtuigd dat we op deze wijze aan onze bewoners een optimale zorg en het best mogelijke comfort verlenen en wensen bijgevolg dat directie, medewerkers en artsen vanuit deze visie binnen onze instelling meewerken aan een zorgverlening waarbij deskundigheid, duidelijke communicatie, zin voor overleg en liefdevolle betrokkenheid op een zo humaan mogelijke wijze hand in hand gaan.